Człowiek jako dynamiczna jednostka duchowo-cielesna w nauczaniu św. Maksyma Wyznawcy

Abstract

Św. Maksym Wyznawca w zakresie antropologii z pewnością główne antropologiczne terminy, koncepcje i schematy zaczerpnął od wcześniejszej tradycji, ale je przemyślał i uzupełnił. Specyfika św. Maksyma polega na tym, że w chrześcijaństwie VII w. potrafił wskrzesić dawne idee antropologiczne, tworząc jednocześnie własną wizję człowieka. Natura człowieka to dusza i ciało, w które został wpisany logos siły jednoczącej je wzajemnie. Nie uosabia się ona inaczej, jak tylko w jednostce ludzkiej. Właśnie ta jednostka jako dusza i ciało z natury pragnie Boga. To pragnienie jest realizowane przez ruch, z którym się wiąże dynamizm całej złożonej ludzkiej struktury. Dynamizm jest więc wpisany w całą ludzką naturę – w umysł, rozum, ducha, wolę, zmysł, siły namiętne oraz całą cielesność. Przewodnią rolę w tym dynamizmie pełni myśląco-duchowa sfera duszy. Dynamiczne dążenie do Boga nie zakłada wyzbycia się jakiegokolwiek pierwiastka, nawet namiętnego i cielesnego, lecz odwrotnie – domaga się uwzględnienia, docenienia i właściwego użycia wszystkich naturalnych sił człowieka. W nauce św. Maksyma Wyznawcy człowiek jest traktowany nie jako wymarzony ideał, lecz jako jednostka związana z realnym ciałem naznaczonym słabością. To, co ludzkie, to nie tylko to, co myśląco-duchowe, lecz także to, co wolitywne, zmysłowe, namiętne i cielesne. Dynamizm sfery myśląco-duchowej powinien więc znaleźć przedłużenie w zmysłach, sferze namiętnej i cielesnej, tak aby także ciało stało się sprawcą cnót, a ostatecznie zostało przebóstwione razem z duszą przez łączność z Absolutem. Ta łączność jako cel ludzkiego pragnienia, nigdy nie będzie statyczna, lecz dynamiczna, ponieważ spełnienie tego pragnienia jest określane przez naszego Autora mianem stanu, któremu jest właściwy wieczny ruch. Człowiek więc nieustannie będzie dążyć do pełniejszej jedności z Bogiem. W niej człowiek bardziej staje się człowiekiem. Oryginalność Autora polega też na tym, że wykorzystując antropologiczne poglądy wcześniejszej tradycji i tłumacząc je w kluczu mistyczno- symbolicznym, cały dynamizm bytu człowieka włączył w strukturę platońskiego świata: człowiek przez dążenie do Boga i właściwe używanie naturalnych sił w sposób mistyczny jednoczy z Bogiem nie tylko siebie samego, lecz także cały wszechświat, ponieważ struktura człowieka jest analogiczna do struktury wszechświata – elementy wszechświata są wyrażone w człowieku.