Abstract:
Św. Maksym Wyznawca w zakresie
antropologii z pewnością główne antropologiczne terminy, koncepcje
i schematy zaczerpnął od wcześniejszej tradycji, ale je przemyślał i uzupełnił.
Specyfika św. Maksyma polega na tym, że w chrześcijaństwie VII w. potrafił
wskrzesić dawne idee antropologiczne, tworząc jednocześnie własną wizję
człowieka. Natura człowieka to dusza i ciało, w które został wpisany logos
siły jednoczącej je wzajemnie. Nie uosabia się ona inaczej, jak tylko w jednostce
ludzkiej. Właśnie ta jednostka jako dusza i ciało z natury pragnie Boga.
To pragnienie jest realizowane przez ruch, z którym się wiąże dynamizm całej
złożonej ludzkiej struktury. Dynamizm jest więc wpisany w całą ludzką naturę – w umysł, rozum, ducha, wolę, zmysł, siły namiętne oraz całą cielesność.
Przewodnią rolę w tym dynamizmie pełni myśląco-duchowa sfera
duszy. Dynamiczne dążenie do Boga nie zakłada wyzbycia się jakiegokolwiek
pierwiastka, nawet namiętnego i cielesnego, lecz odwrotnie – domaga
się uwzględnienia, docenienia i właściwego użycia wszystkich naturalnych
sił człowieka. W nauce św. Maksyma Wyznawcy człowiek jest traktowany
nie jako wymarzony ideał, lecz jako jednostka związana z realnym ciałem
naznaczonym słabością. To, co ludzkie, to nie tylko to, co myśląco-duchowe,
lecz także to, co wolitywne, zmysłowe, namiętne i cielesne. Dynamizm sfery
myśląco-duchowej powinien więc znaleźć przedłużenie w zmysłach, sferze
namiętnej i cielesnej, tak aby także ciało stało się sprawcą cnót, a ostatecznie
zostało przebóstwione razem z duszą przez łączność z Absolutem. Ta łączność
jako cel ludzkiego pragnienia, nigdy nie będzie statyczna, lecz dynamiczna,
ponieważ spełnienie tego pragnienia jest określane przez naszego Autora mianem
stanu, któremu jest właściwy wieczny ruch. Człowiek więc nieustannie
będzie dążyć do pełniejszej jedności z Bogiem. W niej człowiek bardziej staje
się człowiekiem. Oryginalność Autora polega też na tym, że wykorzystując
antropologiczne poglądy wcześniejszej tradycji i tłumacząc je w kluczu mistyczno-
symbolicznym, cały dynamizm bytu człowieka włączył w strukturę
platońskiego świata: człowiek przez dążenie do Boga i właściwe używanie naturalnych
sił w sposób mistyczny jednoczy z Bogiem nie tylko siebie samego,
lecz także cały wszechświat, ponieważ struktura człowieka jest analogiczna do
struktury wszechświata – elementy wszechświata są wyrażone w człowieku.
